ΚΑΚΟΔΙΚΙ, ΚΑΚΟΔΙΟΙΚΙ Ή «ΚΑΛΟΔΙΚΙ»

      Στο ερώτημα περί ετοιμολογίας του σημερινού ονόματος «ΚΑΚΑΔΙΚΙ»είναι δύσκολη η απάντηση. Αφετηρία συζήτησης είναι τοπική παράδοση, κατά την οποία η «μετονομασία» οφείλεται σε «κακή δίκη»που κατά το παρελθόν έγινε.

      Ο Θωμάς Σίκος, στο βιβλίο του «ΤΟ ΚΑΚΟΔΙΚΙ ΘΡΥΛΙΚΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΛΒΙΝΟ»σελ 22-26, αναφέρει διάφορες εκδοχές και ερμηνείες για την ετοιμολογία και την ιστορική προέλευση του ονόματος.

     Εκτιμούμε τη σοβαρή προσπάθειά του σαν ο πρωτοπόρος που δούλεψε με πάθος και αγάπη και μας αφήνει το πρώτο από Κακοδικιώτη γραμμένο βιβλίο για τη γενέτειρά μας. Δέχομαι να συζητήσομε όλοι μας τις πιθανές εκδοχές για τις ονομασίες «Κακοδίκι», «Κακοδιοίκι», «Καλοχώρι» κ.α.

      Δεν μπορώ όμως να ερμηνεύσω και να αποδεχτώ την  ύπαρξη κάποτε ονομασίας «ΚΑΛΟΔΙΚΙ», την οποία αναφέρει, για τους εξής λόγους:

     -Σε κανένα ιστορικό ντοκουμέντο δεν αναφέρεται αυτή η ονομασία. Κανένας σοβαρός μελετητής δεν αναφέρει κάτι για χωριό με αυτό το όνομα.

    -Στον κοντινό γειτονικό γεωγραφικό χώρο υπάρχουν ή υπήρχαν χωριά με ονόματα Παλαιοχώρι, Ελευθεροχώρι…και άλλα με δεύτερο συνθετικό το «χωριό»,κανένα όμως με «δίκη» ή «διοίκι».Θα μπορούσε να λέγονταν Καλοχώρι, Νεοχώρι, Ελληνοχώρι(υπάρχει κάπου στην Κορινθία) ή κάτι παρόμοιο.

     -Ο ισχυρισμός ότι το τοπωνύμιο «Καλοδίκι» υπήρχε πριν από το 1450 δεν μας πείθει επειδή το αναφέρουν 2-3 ή και περισσότεροι γέροι του εικοστού αιώνα.

       -Μερικοί διαβάζοντας  την επιγραφή στο παλιό Δημοτικό Σχολείο Κακοδικίου σκαλισμένη το 1877σε ασβεστόπετρα κακής ποιότητας,  κακώς δεν παρατηρούν που έχει φθαρθεί η πάνω μπροστινή  γραμμή του «Κ» και φαίνεται σαν «Λ»και έτσι το « ΚΑ Κ ΟΔΙΚΙ» το κάνουν «ΚΑ Λ ΟΔΙΚΙ».

      - Το ίδιο μπορούμε να πούμε στον κ.Θ.Σ και για μερικές άλλες ετυμολογικές ερμηνείες  όπως λ.χ. «Μπελάγια» ερμηνεύεται «Μπεεε…κάνει η Λάγια»…που την ξέκοψε ο λύκος από το κοπάδι. Η Μπελάγια είναι μια ράχη με αμμουδιά λευκού χρώματος απ’ όπου και το «μπιέλαγια»=λευκό. Τοπωνύμια σλαβικής προέλευσης έχομε αρκετά στο Κακοδίκι και στα περίχωρα όπως Κάμενα, Μπιζιουριάκα, Μπίστριτσα, Μπρεσίνα κ.α.

        -Και τελευταίο. Ιστορικά οι κάτοικοι πολλών περιοχών και χωριών προσπαθούν να αμβλύνουν τις δυσμενείς εντυπώσεις που οφείλονται στο κακόηχο όνομα, που πολλές φορές φέρνει και κακή φήμη. Έχομε στην Ελληνική επικράτεια πολλές περιπτώσεις αλλαγής ονομάτων όπως: Οι Ερινύες-Ευμενίδες, ο Άξεινος-Εύξεινος , Κακοχώρι-Καλοχώρι, Παλιοχώρι-Ελευθεροχώρι…πως τότε να αποδεχθούμε ότι στην περίπτωση του χωριού μας  συνέβηκε το αντίθετο δηλ. το «Καλό-δίκη» να γίνει «Κακό-δίκη;!»Το βλέπω απίθανο.

     Ο αείμνηστος δάσκαλος του χωριού μας, Νίκος Ζαχαράς (Ζυγόρης), σε χειρόγραφες σημειώσεις του, που μας άφησε, μεταξύ άλλων γράφει:

 «…Τέτοιες οικογένειες, που επ΄ ουδενί λόγω ποθούσαν την προσάρτησήν των στον καταχτητή υπήρξαν οι οικογένειες των Μπαγκουτσάτων, Ζιουπαίων και Κοντουραίων, οι οποίες για λόγους μη υποταγής, εγκαταλείπουν το ατομικό τους νοικοκυριό στα χέρια του Κοτζαμπάση και πηγαίνουν και προσκολλιούνται στις οικογένειες που κατοικούν στη Μπερσίνα και αποτελούσαν το χωριό Καλοχώρι.

Έτσι  το μικρό ως χθες χωριό, που θεωρούνταν φτωχό και αδύναμο, τώρα γίνεται πιο μεγάλο με 5(πέντε) μεγάλες ράτσες(γένη) και γενιές (Μαρταίοι, Ζυγοραίοι, Ζιουπαίοι, Μπαγκουτσαίοι και Κοντουράτες).Συνδέουν αναμεταξύ τους τα προβλήματα της ζωής και αποφασίζουν από κοινού να μη υποταχτούν ούτε στο παραμικρό στην ύπουλη και εκμεταλλευτική δημαγωγία του Σουλτάνου, αλλά να ζήσουν ελεύθεροι…»

      Τα ερείπια στη θέση Μπερσίνα, τα μνήματα και η εκκλησία στην Παναγιά, το εξωκλήσι του Ταξιάρχου Μιχαήλ και άλλα αποδείχνουν με βεβαιότητα την ύπαρξη του χωριού εκεί. Δεν είμαστε όμως καθόλου βέβαιοι αν το όνομά του ήταν «Καλοχώρι».Μήπως αυτό ήταν κάποια συνοικία  του Κακοδικίου το οποίο αναφέρεται και προγενέστερα;

    

Εικόνα 2 Το Ελευθεροχώρι - 2 χμ. δυτικ               

 Ο μπάρμπα-Νίκος (Έτσι τον γνωρίζουν οι Κακοδικιώτες το Ν. Ζαχαρά) συνεχίζει: «…Ακριβώς την περίοδο τούτη, στα τέλη του ΧVΙΙΙ –ου αιώνα έγινε και η μετακίνηση των κατοίκων του Λευτεροχωρίου από το Παλιοχώρι και αλλού στη σημερινή τοποθεσία κάτωθεν του λόφου Κουκούλιος και το ονόμασαν Ελευθεροχώρι. Τούτο το έκαμαν για να πληθήνουν μαζί με τους ομοφύλους τους,  τούς Καλοχωρήτες της Μπερσίνας προς υπεράσπιση από κοινού της ζωής και των περιουσιών τους.
      Το τοπωνύμιο «Κακοδίκι» το βρίσκομε στην Κρήτη(χωριό)και στο Αργυρόκαστρο (μικρό χωριουδάκι με 600-700 στρέμματα   καλλιεργήσιμης γης).

     Αναφέρομε μερικά αποσπάσματα και απόψεις από το βιβλίο «Το Κακοδίκι της Κρήτης» του Γεωργίου Ι. Λούπαση.

      Σύμφωνα με τους περισσότερους Έλληνες (Κρητικούς) μελετητές η ονομασία  «Κακοδίκι» προέρχεται από το «κακή διοίκηση».Έδωσαν στο χωριό αυτό το όνομα οι ξένοι ,οι καταχτητές γιατί δεν υπάκουαν στις υποδείξεις τους, στους νόμους τους. Υπάρχει και η άλλη εκδοχή σύμφωνα με την οποία ο λαός, «οι πολλοί» έδωσαν σε «έναν» στον «Πρώτο» ή σε «κάποιους» που κακά διοίκησαν το όνομα «Κακοδιοίκες», τους έδιωξαν από το χωριό(τους αφόρεσαν). Αυτός ή αυτοί εκεί που εγκαταστάθηκαν πλήθηναν, δημιούργησαν χωριό το οποίο οι άλλοι, οι πολλοί συνέχισαν να το ονομάζουν κατοικιό των Κακαδιοίκων, απλά Κακοδιοίκι-Κακοδίκι.

      Κάνοντας έναν παραλληλισμό με το ομώνυμο χωριό στη Ν.Δ Κρήτη(περιοχής Σελίνου) ας μη αποκλείσομε και την περίπτωση που το «…όνομα ΚΑΚΟΔΙΚΙ να επρόκειτο περί βυζαντινού κύριου ονόματος επιζήσαντος ως τοπωνυμίου «…από το έτος 830 έως 960 ερήμωσαν τον Ναόν, αλλά μετά την υπό Νικηφόρου Φωκά απελευθέρωσιν ο τοποθετηθείς ειςτην περιοχήν αυτήν Έλλην έπαρχος, ονόματι Κακοδίκης…».

      Δεν αποκλείουν και την πιθανότητα που η ονομασία αυτή να είναι συνέπεια κάποιας δίκης στην οποία ο Τούρκος ή όποιος ξένος άρχοντας δεν κέρδισε  και διέταξε να δοθεί αυτό το όνομα., Αυτά σύμβαιναν  πολλές φορές στους υποδουλωμένους και ταλαιπωρημένους λαούς. Τα ίδια πιστεύομε και για το μικρό χωριουδάκι Κακοδίκι στο Καρδίκι Αργυρόκαστρου. Γνωστά σε όλους τα γεγονότα του Καρδικιού από τον Αλί Πασά τον Τεπελενλί.

      Όταν στα μέσα του περασμένου αιώνα οι Κακοδικαίοι(Κακοδικιώτες)της Κρήτης ζήτησαν από την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών να αλλάξουν το όνομα του χωριού τους εξ αιτίας της κακοφωνίας από Κακοδίκι σε Αμφιθέα η απάντηση ήταν αρνητική: «…δεν επετράπη το επαπειλούμενο ολίσθημα. Παρέπεμπαν τους ενδιαφερόμενους σε ιστορικά έργα, για να εκτιμήσουν την συμβολή των  Κακοδικιανών στους εθνικούς και άλλους αγώνες…επισημαίνουν τη μοναδικότητα του ονόματος Κακοδίκι σε όλο τον Ελληνικό χώρο(πλην μιας εξαίρεσης*)…χαρακτήριζαν εγκληματική την εξαφάνιση αυτού του ονόματος  «εφεύρημα αφελούς ρομαντισμού το προτεινόμενο Αμφιθέα και …λίαν αφελή και ανεφάρμοστον …την επιθυμία των κατοίκων…»

               Το αστεράκι στη λέξη «εξαίρεση*» επεξηγείται στο τέλος της ίδια σελίδας με  τα ακόλουθα : «Το τπν. Κακοδίκι απαντά σε επιγραφή του 1815 στο οικοδόμημα της μονής Κάμενα  (Β.Ήπειρος) Βλ. Η.Πουλίτσα, «Επιγραφαί και ενθυμήσεις εκ της Βορείου Ηπείρου».ΕΕΒΣ(1928)σελ.92

-Εδώ γίνεται λόγος για το δικό μας Κακοδίκι

      Μελετήσαμε προσεχτικά το βιβλίο του Ι.Λούπαση-«Το Κακοδίκι της Κρήτης-Αθήνα 1991», προσπαθήσαμε να βρούμε κάτι το κοινό μεταξύ των δύο συνονόματων  χωριών  και πραγματικά βρήκαμε …την ελληνικότητα, τον πατριωτισμό, πολλά κοινά ήθη και έθιμα, κάπου και κανένα επώνυμο από αυτά  που τα συναντάς παντού στην Ελλάδα, αλλά εκτός του κοινού ονόματος δεν μπορούμε να εκφράσομε άποψη για κάποια συγγένεια αίματος ή μετακίνηση πληθυσμού  στα βάθη της ιστορίας.

     Κατά καιρούς από διάφορους μελετητές του χώρου εκφράστηκαν απόψεις ότι μερικές από τις οικογένειες του Κακοδικιού και των γύρω χωριών κατέβησαν από τη βόρεια Αλβανία και  ήταν καθολικοί στο θρήσκευμα. Αυτό το στηρίζουν στον κατάλογο των οικογενειών τουρκικής απογραφής(1581-1582)όπου και διαβάζουν μερικά επώνυμα καθολικής προφοράς όπως Γκίνη, Γκιώνη, Γκέτσι και κανένα άλλο. Χωρίς να αποκλείομε  την πιθανότητα καθόδου μερικών οικογενειών από το βορά στον ευρύτερο χώρο της Ηπείρου,φαινόμενο επίκαιρο και στις μέρες μας ή και  τη δυνατότητα Ρωμαϊκής  και αργότερα Βενετικής επιρροής στο θρήσκευμα  των κατοίκων της ανατολικής Παραλίας της Αδριατικής,  θα  ήταν κακόβουλη και σκόπιμη παράβλεψη αν δεν αναφέραμε τα περισσότερα επώνυμα(πολλά υπάρχουν και σήμερα)που είναι ελληνικότατα, ορθόδοξα και αποδεικνύουν το αυτόχθονο των κατοίκων του χωριού. Τέτοια είναι: Μιχάλη, Παπά, Γιάννη, Ζιούπα, Γιώργο, Δήμο,  Μήτσιο,  Θεόδωρη, Γιαννάκη, Αλέξη, Παύλη  κλπ.(Πίνακας 1 –Απογραφή 1582).

Δεν αποκλείομε και σκόπιμες κακές αποδόσεις των ονομάτων από τα τουρκικά αρχεία στα Αλβανικά απ’ όπου τα πήραμε.